NEW YORK - THE BIG GRID II

Dit is een vervolge op The Big Grid II

Randel’s opmetingen van het gehele gebied van 4.600 ha waren afgerond in 1810 en van dan af begon hij met het intekenen van het grid zonder rekening te houden met de topografie van het gebied.

De Commissie publiceerde haar plan in maart 1811 begeleid van een nota van 54 bladzijden.

Het grid telde 12 noord-zuid gerichte avenues en een veel groter aantal dwarsstraten – 155 om precies te zijn. Van Broadway avenue was er in dat eerste plan nog geen sprake.


De nummering van de avenues liep op van oost naar west, de richting van de zon volgen.

Op die plaatsen waar de Hudson sterk afweek van de twaalfde avenue werden er nog wat lanen toegevoegd die begonnen met de letter A tot en met D.

Het basisprincipe was dat er bouwblokken zouden ontstaan van 5 acres of om en bij de 20.000 m².

Avenues moesten 30 m breed zijn, voor straten volstond 18 m. 

De afstand tussen de avenues bedroeg ongeveer 281 m, de afstand tussen de straten was 60 m. Inclusief de assen van de straten komen we benaderend aan die 20.000 m². 

Benaderend want die onderlinge afstand werd niet volledig aangehouden. 

Aan de Hudson en de East Riverside lagen de avenues iets dichter bij elkaar en 15 straten kregen een profiel dat even breed was als de avenues.

Lexington en Madison avenue werden pas later aan het plan toegevoegd.

Wat bijgevolg al sterk opviel: geen namen van individuen noch toponiemen, noch wijken met bijzondere namen zoals dertig verschillende vogel- of bloemsoorten.

Niets dat verwijst naar geschiedenis of andere memorabele feiten: de nieuwe maatschappij zou zich wel oriënteren op basis van cijfers.

Het plan kreeg veel tegenwind vanaf de publicatie ervan. 

Eén van de veel aangevoerde argumenten was dat het plan geen rekening hield met de natuurlijke hellingen van het terrein noch met de natuurlijke afwatering en aanwezige waterbronnen, zoals deze rond het huidige Chinatown. 

Eén van de hoofdfiguren was Clement Clarke Moore wiens goed redelijk in stukken gereten werd door het plan. Via zijn grootvader had hij een groot stuk land geërfd in de buurt die toen – en nu nog – de Chelsey wijk heette en op dat ogenblik als hoeve gebruikt werd net boven lower Manhattan dat met huizen en pakhuizen bebouwd was.

Hij schreef dat het plan van het zeer levendig landschap een doodse ruimte maakte en dat de ontwerpers, mochten ze geleefd hebben in de tijd van Romeinen, waarschijnlijk ook geen rekening zouden gehouden hebben met zeven heuvels. 

Hij voegde eraan toe dat geen enkele monarch in Europa het zou aangedurfd hebben een dergelijk plan in het strot van haar inwoners te stoten. 
Hij beklaagde er zich ook over dat de stedelijke financiën gebruikt werden voor de aanleg van de straten en de avenues.

Enige tijd later zou diezelfde Moore wel grof geld verdienen aan het verkopen van zijn gronden die nu doortrokken waren van straten en avenues en plots veel meer waard werden.

Thomas Janvier beschreef het plan – tachtig jaar later – als een moneymakers plan en een zekere Henry James noemde het een oefening voor eerstejaars landmeters.

Latere critici zoals de bekende architectuurcriticus Lewis Mumford poneerde dat met een T-vorming plein of een driehoek – bij ons gekend als de pijpekop in een verkaveling – iemand zonder de minste training als architect noch socioloog een metropolis kon ontwerpen.

Stedenbouwkundig historicus John W. Reps becommentarieerde heel de opzet als volgt:

‘Misschien had de commissie een ander idee over anti-speculatie met dit onuitgegeven plan, maar op basis van deze grondidee kan met het bezwaarlijk een groots plan noemen.’

Rond 1835 was New York Philadelphia reeds voorbijgestoken als stad met het grootste aantal inwoners en in 1857 pleitten een aantal invloedrijke aristocratische handelaars met toch een zekere hunker voor het publieke belang om de zone tussen de vijfde en de zevende avenue vanaf de 59-ste tot de 110-de straat als openbaar park in te richten. Central Park werd aldus het eerste landschapspark in een Amerikaanse stad.

Rem Koolhaas vatte New York samen als de plaats waar ongedroomde creativiteit ontstond en resulteerde in een drie-dimensionele anarchie.