LOUIS KAHN I

Louis Kahn herinner ik mij vooral van het boek Language & Forms in Architecture dat ik als student kocht vooral omwille van de foto op de kaft.

Het was een binnenopname van wat we ondertussen de bibliotheek van Kahn zijn gaan noemen maar in feite de Exeter Library is van de Phillips Exeter Academy te, jawel Exeter – New Hampshire – USA. 

Ik herinner mij vooral de negatieve commentaren van mijn toenmalige docenten: Kahn’s architectuur was misplaatste monumentaliteit, overdreven vormelijkheid, gezochte effecten. 

Enfin, Kahn mochten we maar beter vergeten wilden we goede architecten worden en dat boek heb ik dus niet verder gelezen.

Want die docenten wisten wel wat goed en slecht voor mij was.

Nu ik het gebouw gezien en geproefd heb voel ik mij bedot. 

Vermoedelijk zijn mijn docenten er nooit geweest. Ik verwijt hen dat niet, maar enkel op foto’s afgaan, tja, dat wordt soms een afgang.

Gelukkig was er nog één wijs man op school: Jozef Janssens, onze directeur die ons à propos als niet architect, aanmoedigde om vooral te reizen en de gebouwen ter plekke te bezoeken en ze te schetsen.

De Exeter Library heet de grootste college-bibliotheek te zijn ter wereld maar dat doet er weinig toe. Ze voelt helemaal niet zo big. Eerder bescheiden en vooral intiem. 

Want groots is niet het synoniem van groot.

Ze staat er als een kleine burcht midden in een weids grasveld tussen de traditionele collegegebouwen. Een heerlijke en onthaaste plek.

Sorry Louis, ik heb al beter geschetst maar dit was echt te moeilijk.

De vier gevels zijn identiek en de ingang moet je een beetje zoeken.

Waar is nu die vermeende monumentaliteit ?

Even beschrijven. 

Het gebouw heeft een vierkant grondplan en benadert een kubus. Het heeft drie ringen. 

Op het gelijkvloers en het dak is de buitenste ring een gaanderij.

Op de verdiepingen is de buitenste ring bestemd voor lees- en discussiehoeken. Cellen eigenlijk.

In  de middelste ring staan de boekrekken.

 
En de binnenring is weer een gaanderij met zicht op de grote gaten in de betonwand die de kern van de structuur vormt.

Na wat kijken wordt het mij duidelijk: die gaten zijn uitsnijdingen in de betonwand maar zorgen meteen voor een zeer stevige structuur. 

Het lijkt wel op een vierendeelligger met maar één opening in.

 
En misschien vindt u mij nu wel romantisch worden maar die vier gaten wekken bij mij een gevoel van verbondenheid op.

Het geheim: het grondplan is vierkant en vierkanten brengen mensen meer samen dan rechthoeken. Frank Lloyd Wright beweerde dit al toen hij zijn eerste kerk bouwde. En die had een vierkant grondplan.

 
Alles in deze bibliotheek is zo rustig en eenvoudig, zoals een bibliotheek hoort te zijn. Geen imposante trappen (netjes verkast in de hoeken), geen zichtbare technieken maar toch overal aangenaam warm.

En wat je niet kan weergeven in foto’s is de bijzonder rustige en aangename akoestiek. Ik weet niet of hier speciaal aan gesleuteld is maar je kan er rustig praten zonder de anderen te storen.

Dat maakt bibliotheken tot wat ze moeten zijn: eenvoudig toegankelijke plaatsen waar je tot rust komt om er te lezen, kennis op te doen en vooral, er van gedachten wisselen.

De kracht van kennis zit niet alleen in wat je zelf verorbert; de kracht van kennis bouw je ook op door dialoog.

Ik heb er leraren en docenten zien praten en discuteren met hun studenten. Zelfs lesgeven op de parterre is er gebruikelijk. 

Goh, wat ben ik jaloers op dit soort onderwijs.

Daar genereert men dus heel veel toegevoegde waarde.

Meer dan die bibliotheken bij ons waar studenten massaal naar toe sluipen tijdens de blokperiode om er zich collectief te ontlasten van mail en facebook en alle andere nutteloze tijdrovers.

Meer dan die bibliotheken bij ons die enkel dienen om boeken af te halen en terug te brengen.

En oh ja, wat er niet was: een coffeeshop, een securitybalie, badgecontrole, storende fotokopieertoestanden en geïntegreerde computerdesks., glas aan de binnenzijde.

En sorry, ook geen knusse kindervoorleeshoekjes.

Niets van dat alles. Geen storende elementen of activiteiten.

Een bibliotheek als lees- en studeerkamer vol boeken. En ook wat audio en videomateriaal maar dan heel bescheiden geïntegreerd.

 
We hebben de bibliotheek bezocht in de late namiddag. Het was een sombere dag maar het voelde binnen helemaal niet somber.

De volgende ochtend was er een stralende lentezon. We konden het niet laten toch snel even binnen te springen om te zien of het licht niet veranderd was. 

Eerlijk gezegd, ik heb het verschil niet echt gemerkt. Dat zegt veel over de gecontroleerde lichtinval.

 
Terecht heeft het American Institute of Architects in 1997 de bibliotheek geëerd door haar de Twenty-Five Year Award toe te kennen voor architectural design of enduring significance which has contributed meaningfully to American life and architecture.

Of kan je het nog mooier laten verwoorden dan door Rodney Armstrong, een Academy Librarian die op een symposium aan de Yale University in 2004 zei: for what Kahn did for Exeter, its students and faculty, his library fulfilled its dreams and hopes.

Ik zou ze graag eens een poepje laten ruiken, die docenten die mij Kahn ontzegden.

Ik denk dat ik dat boek Language& Forms in Architecture toch maar eens ga lezen.